साउन १५: गाउँघरदेखि शहरसम्म खिरले बाँध्छ पारिवारिक र धार्मिक सम्बन्ध

साउन महिनाको १५ गते नेपालभर ‘खिर दिवस’ का रूपमा मनाइन्छ। विशेषतः गाउँघरमा यो दिनको तयारी निकै रमाइलो र सामाजिक सद्भावले भरिएको हुन्छ। गाईभैंसीले प्रशस्त दूध दिने यस मौसममा घरघरमा पायस अर्थात् खिर पकाइन्छ र इष्टमित्र, नातेदारसँग मिलेर खानु परम्परा बनिसकेको छ।

खिरमा प्रायः चामल, हरियो मकै, साबुदाना, गाजर, वा सेवई मिसाएर स्वादिलो बनाइन्छ। साँस्कृतिक हिसाबले साउन महिना भगवान शिव को आराधनाको समय भएकाले दूधजन्य परिकार चढाउने चलनले खिरको महत्त्व अझै बढाएको छ।

स्वास्थ्यका दृष्टिले पनि खिर उपयोगी मानिन्छ। दूध, चामल र मरमसला मिसिएको खिरले शरीरमा ऊर्जा र शक्ति प्रदान गर्छ भन्ने जनविश्वास छ। राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्डले समेत साउन १५ लाई ‘खिर दिवस’का रूपमा मनाउन थालेपछि यसको औपचारिकता थपिएको छ।

परम्परागत भोजन, धार्मिक श्रद्धा र पारिवारिक मेलमिलापका रूपमा साउन १५ को खिर नेपाली समाजमा एक अद्भुत सांस्कृतिक सम्पदा बनिसकेको छ।